ตามตำนานพระเจ้าเลียบโลกได้กล่าวถึงพระพุทธเจ้าทรงปราบยักษ์ผู้มากด้วยอวิชชา ให้หันหน้าสู่ทางธรรม ณ ถ้ำดอกคำ ต.น้ำแพร่ อ.พร้าว จ.เชียงใหม่ เนื่องจากเมื่อคราวที่พระพุทธเจ้าของเราพร้อมด้วยพระยาอินทร์ พระยาอโศก พระอานนท์ พระสารีบุตร และพระโมคคัลลานะ ได้เสด็จไปเทศนาโปรดสัตว์ ในวันหนึ่งพระพุทธเจ้าเสด็จเพียงลำพังและได้เข้ามาในถ้ำนี้ ขณะนั้นมียักษ์ออกหาอาหารในบริเวณถ้ำดอกคำนี้ เห็นชายผู้หนึ่งมีรูปร่างงามนั่งอยู่ในถ้ำจึงเข้าไปเพื่อจับกินเป็นอาหาร แต่พอยิ่งเข้าใกล้พระพุทธเจ้าก็ทรงเหาะหนี ยักษ์จึงขว้างก้อนหินขนาดใหญ่ตามหลังไปหลายก้อน ซึ่งตกอยู่ที่ริมปากถ้ำ ๒ ก้อน และไม่สามารถจับพระพุทธเจ้าได้จนในที่สุดจึงยอมแพ้ แล้วเหาะกลับไปที่ถ้ำเชียงดาวบอกเล่าเรื่องราวที่เกิดขึ้นให้เมียฟังทั้งหมด ยักษ์ทั้งสองใคร่ครวญคิดแล้วเห็นว่าชายผู้นั้นไม่ใช่คนธรรมดา คิดว่าเป็นพระผู้มีบารมีธรรมล้ำเลิศเป็นแน่นอน จึงสำนึกผิดและเกรงกลัวต่อบาป จึงตกแต่งขันข้าวตอกดอกไม้ด้วยดอกบัวทองคำมาสักการะพระพุทธเจ้า และให้สัจวาจาไว้ว่าจะรักษาศีล ไปจนตลอดอายุขัย ในกาลต่อมาถ้ำนี้จึงได้ชื่อว่า "ถ้ำดอกคำ" ในกาลต่อมาท่านพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต ซึ่งบำเพ็ญสมณธรรมเป็นเวลา 12 ปี ที่ จ.เชียงใหม่-เชียงราย (พ.ศ.2471-2482) ได้เคยจาริกแสวงบุญมายังถ้ำดอกคำแห่งนี้ และได้สำเร็จธรรมบรรลุอรหันตผลในปี พ.ศ.2478 ต่อมาหลวงปู่สาร หลวงปู่แหวน หลวงปู่เทสก์ หลวงปู่อ่อนสี ได้ติดตามมาพักอยู่ด้วยชั่วคราว เพื่อปฏิบัติสมณธรรมตามรอยทางของท่านพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต โดยเมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน 2562 องค์การยูเนสโก้ได้ประกาศยกย่องให้พระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต เป็นบุคคลสำคัญของโลกสาขาสันติภาพประจำวาระปี 2563-2564 ซึ่งเป็นพระอริยสงฆ์รูปที่ 3 ของประเทศไทยสำหรับรางวัลอันทรงเกียรตินี้ (รูปที่ 1 คือสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส, รูปที่ 2 คือท่านพุทธทาสภิกขุ) การจาริกแสวงบุญและบำเพ็ญสมณธรรมของพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต ได้สำเร็จธรรมในขั้นต่างๆ ดังนี้ ขั้นที่ 4: บรรลุอรหันตผล ณ วัดถ้ำดอกคำ จ.เชียงใหม่ ขั้นที่ 3: บรรลุอนาคามีผล ณ ถ้ำสาริกา จ.นครนายก ขั้นที่ 2: บรรลุสกทาคามีผล ณ วัดปทุมวนาราม กรุงเทพมหานคร ขั้นที่ 1: บรรลุโสดาปัตติผล ณ วัดเลียบ จ.อุบลราชธานี ภาพถ่ายทั้งหมดโดยผู้เขียน เข้าพรรษานี้หากขึ้นเหนือลองมาเช็คอินกันดูจ้า ทั้งสายบุญสายเที่ยวมาลองส่องถ้ำส่องธรรม แบบว่าดูถ้ำ ดูธรรม ดูเธอ ไปด้วย จนอาจจะหลงถ้ำหรือหลงธรรมกันสักตั้ง ฝากติดตามรอย 7 ถ้ำพระอรหันต์ #ep.2 ว่าถ้ำต่อจะเป็นที่ไหนกันบ้างจ้า >>พิกัด : 19°20'33.8"N 99°09'47.6"E 85V7+37 ต.น้ำแพร่ อ.พร้าว จ.เชียงใหม่ >>มีพระสงฆ์ 2 รูป และสามเณร 3 รูป