พระบรมธาตุสวี แต่เดิมได้ชื่อว่าพระธาตุกาวีสี ในสมัยพระเจ้าศรีธรรมโศกราช พ. ศ. 1098 พระองค์ได้สร้างเมืองตามพรลิงค์ หรือเมืองนครศรีธรรมราชในปัจจุบัน ทรงเป็นปฐมกษัตริย์ราชวงศ์ปทุมวงศ์ ปกครองอาณาจักรตามพรลิงค์ ที่มีเมืองขึ้นตามชื่อของนักษัตร เมืองสายบุรี ปีชวดถือตราหนู เมืองปัตตานีปีฉลู ตราวัว เมืองกะลันตันปีขาล ตราเสือ มือกระถางปีเถาะ ตรากระต่าย เมืองไทรบุรีปีมะโรง ตรางูใหญ่ เมืองพัทลุงปีมะเส็ง ตรางูเล็ก เมืองตรังปีมะเมีย ตราม้า เมืองชุมพรปีมะแม ตราแพะ เมืองไชยาปีวอก ตราลิง เมืองท่าทองปีระกา ตราไก่ เมืองตะกั่วป่าปีจอ ตราสุนัข เมืองกระบุรีปีกุน ตราหมู ประวัติพระบรมธาตุสวี เมื่อครั้งที่พระเจ้าศรีธรรมโศกราชได้ยกทัพมาถึงบริเวณที่พระบรมธาตุสวี ได้พบกับฝูงกาดำ ที่มีกาสีขาวเผือกอยู่ 1 ตัวบินปะปนอยู่ในฝูงกาดำ ทำการบินวนอยู่บนซากปรักหักพังโดยที่มีต้นไม้ปิดบังไว้อยู่ จึงมองเห็นเป็นเรื่องแปลกประหลาด พระเจ้าศรีธรรมโศกราชจึงได้สั่งให้ทหารทำการรื้อถอนต้นไม้ที่ซากปรักหักพังนั้น เมื่อขุดลึกลงไป จึงได้พบผอบบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ จึงให้แม่ทัพนายกองและทหารช่วยกันสร้างเจดีย์ขึ้นมาใหม่แทนที่เดิม แล้วจัดงานสมโภชขึ้นเป็นเวลา 7 วัน 7 คืน และทรงพระราชทานนามพระบรมธาตุแห่งนี้ว่า พระธาตุกาวีสี อันเป็นการกล่าวถึงกาสีขาวที่บินวนนั้นเอง อาถรรพ์พระเสื้อเมือง เมื่อทำการสมโภชเรียบร้อยแล้ว ทรงมีความวิตกว่าจะไม่มีผู้ดูแลพระบรมธาตุจึงสอบถามความสมัครใจจากพลทหารที่อยู่ในกองทัพนั้น แล้วมีทหารนายหนึ่งชื่อ "เมือง" ได้ขานรับและยอมเป็นผู้ดูแลรักษาพระบรมธาตุ พระองค์จึงสั่งให้ตัดศีรษะนายเมือง เซ่นสรวงบูชาไว้ในศาลเพียงตา แล้วเรียกศาลนั้นว่า "ศาลพระเสื้อเมือง " ที่ศาลแห่งนี้มีความศักดิ์สิทธิ์อย่างมาก เมื่อชาวบ้านเลี้ยงวัว แล้วทำวัวหาย หาวัวที่สูญหายไม่เจอก็มักจะมาไหว้ขอพระเสื้อเมือง ขอให้หาวัวของตนเจอ ซึ่งเหมือนกับปาฎิหารย์ วัวที่หายเดินกลับมาที่ฝูงเหมือนกับว่ามีคนจูงวัวมาให้ สร้างความตกใจให้กับเจ้าของวัว ถึงความเฮี้ยนของพระเสื้อเมือง ชาวบ้านจึงให้ความนับถือและบอกต่อกัน เมื่อมีความเดือดร้อนก็จะพากันมาให้ท่านช่วยเหลือ พระบรมธาตุสวี มีลักษณะคล้ายกับพระบรมธาตุนครศรีธรรมราช เพียงแต่มีขนาดย่อมลงมา ลักษณะทรงระฆัง ตั้งบนฐานสี่เหลี่ยม 2 ชั้น ชั้นล่างกว้าง 8.50 เมตรประดับด้วยลูกหัวช้างหมอบเสมือนค้ำพระเจดีย์ไว้ โดยอยู่ในซุ้มสลับกับรูปยักษ์ถือกระบองประดับด้วยเสาหล่อ 6 ต้น มีเจดีย์องค์เล็กจำลองแบบจากเจดีย์องค์ใหญ่ยอดพระเจดีย์ เหนือตัวเจดีย์ทรงระฆังคว่ำขึ้นไปเป็นเสาหาร ถ้านฉัตร บัวเถาปล้องฉัตร 7 ชั้นบนสุดมีปลียอดและเม็ดน้ำค้าง รอบพระบรมธาตุสร้างเป็นระเบียงคด ล้อมรอบทั้ง 4 ทิศ ประดิษฐานพระพุทธรูป ซึ่งมีผู้ศรัทธานำมาถวายตลอดแนวระเบียงถึง 110 องค์ ซึ่งภาพงานพิธีห่มพระบรมธาตุและผ้าองค์พระธาตุของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ได้มีการจัดแสดงอยู่ในพิพิธภัณฑ์พระบรมธาตุสวี ซึ่งเปิดให้ประชาชนผู้สนใจเข้าไปดูได้ ตามเวลาราชการ และยังมีสิ่งของล้ำค่าที่ประชาชนผู้มีความสำคัญต่อพระบรมธาตุสวี ได้บริจาคเอาไว้ในพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ การเตรียมเครื่องสักการะ พระบรมธาตุสวี ธูป 3 ดอก พวงมาลัยดอกไม้ เทียน 1 เล่ม ศาลพระเสื้อเมือง ธูป 9 ดอก พวงมาลัยดอกไม้ เทียน 1 เล่ม หมากพลูและบุหรี่ น้ำเปล่า น้ำแดง อาหารคาวหวาน อานิสงส์ของการสักการะพระบรมธาตุของพระพุทธเจ้า จะทำให้มีผู้อุปถัมภ์ค้ำชู เป็นเมตตา เป็นที่รักของมนุษย์ และมีผลทำให้ไม่ตกอบายภูมิ เกิดบารมี ทำให้บรรลุมรรคผลนิพพานได้ในที่สุด ซึ่งการไปสักการะพระบรมธาตุถ้านำผ้าเพื่อไปห่มพระธาตุได้ก็จะได้อานิสงส์เพิ่มขึ้นไปอีก บุญรักษาผู้อ่านทุกท่าน.