อาณาจักรฟูนัน Funan อารยธรรมโบราณเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
อาณาจักรฟูนัน Funan เป็นอาณาจักรเอเชียตะวันออกเฉียงใต้โบราณที่มีอยู่ตั้งแต่คริสตศักราชที่ 1 ถึงศตวรรษที่ 6 อาณาเขตนั้นถือว่ากว้างใหญ่มาก ครอบคลุมทั้งในกัมพูชา เวียดนามตอนใต้ ลาว ไทย ลงมาถึงแหลมมลายู ฟูนันเป็นหนึ่งในอาณาจักรแรกสุดในภูมิภาค และมีบทบาทสำคัญในการกำหนดวัฒนธรรม การค้า และการเมืองของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
อาณาจักรฟูนัน อารยธรรมโบราณเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
รับส่วนลดเปิดโรมมิ่ง เที่ยวต่างประเทศ ได้ที่นี่
Photo : Public Domain
อาณาจักรฟูนัน (จีนเรียกว่า ฝูหนาน) ถือเป็นรัฐแรกในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่รวมตัวกันเป็นรัฐขนาดใหญ่ มีศูนย์กลางอยู่ที่ เมืองวยาธปุระ ตั้งอยู่ใกล้กับเมืองบาพนม กัมพูชาในปัจจุบัน และเมืองออกแอ้ว (Oc Eo) ในเวียดนาม เป็นศูนย์กลางการค้าและการพาณิชย์ที่เจริญรุ่งเรือง โดยมีทำเลที่ตั้งทางยุทธศาสตร์ตามเส้นทางการค้าทางทะเลสายหลัก ราชอาณาจักรมีเศรษฐกิจที่เจริญรุ่งเรืองบนพื้นฐานการเกษตร การประมง และการค้ากับอินเดีย จีน และประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้อื่นๆ
ศิลปวัฒนธรรมของอาณาจักรฟูนัน
By Gary Todd - Oc-Eo Culture, CC0
อารยธรรมฟูนันได้รับอิทธิพลจากอินเดียทั้งในด้านศาสนา วัฒนธรรม และศิลปะ ศาสนาที่นับถือหลักคือศาสนาฮินดู และศาสนาพุทธ ศิลปะฟูนันได้รับอิทธิพลจากศิลปะอินเดียอย่างมาก จะเห็นได้จากงานแกะสลัก และงานประติมากรรมต่างๆ ที่ผู้ปกครองเมืองฟูนันรับเอาองค์ประกอบของวัฒนธรรมอินเดียเข้ามา รวมถึงคลอง อ่างเก็บน้ำ และระบบชลประทานที่รองรับการผลิตทางการเกษตร ทำให้ที่นี่กลายเป็นแหล่งเผยแพร่ศาสนา และวัฒนธรรมอินเดียไปยังภูมิภาคต่างๆ หล่อหลอมให้เกิดความหลากหลายทางวัฒนธรรมในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในปัจจุบัน
รูปแบบการปกครอง
Photo : Public Domain
อาณาจักรฟูนันมีระบบการปกครองแบบกษัตริย์เป็นประมุขสูงสุด มีอำนาจในการปกครองอย่างเด็ดขาดทั้งในด้านการทหาร เศรษฐกิจ และศาสนา กษัตริย์ของฟูนันยังมีฐานะเป็นไศลราชา หรือบรรพตภูบาล ซึ่งแปลว่าเจ้าแห่งภูเขา (Kings of the Mountains) ศูนย์กลางของการปกครองคือพระราชวัง ซึ่งพระเจ้าแผ่นดินจะออกว่าราชการวันละ 3-4 ครั้ง
อาณาจักรฟูนันยังแบ่งออกเป็นเมืองใหญ่ และเมืองเล็ก เมืองใหญ่จะมีผู้ปกครองเป็นขุนนางชั้นสูง เมืองเล็กจะมีผู้ปกครองเป็นขุนนางชั้นผู้น้อย เมืองต่างๆ ที่อยู่ภายใต้การปกครองของอาณาจักรฟูนันจะมีความสัมพันธ์กันอย่างหลวมๆ
จุดเด่นของอาณาจักรฟูนัน
อาณาจักรฟูนันเป็นอาณาจักรที่รุ่งเรืองในด้านต่างๆ ดังนี้
- ด้านการเกษตร อาณาจักรฟูนันเป็นรัฐชลประทานภายในแผ่นดินที่ประชาชนดำรงชีพด้วยการเกษตร โดยใช้น้ำจากระบบชลประทานที่พัฒนาเป็นอย่างดี
- ด้านการค้า อาณาจักรฟูนันมีเมืองท่าสำคัญหลายแห่ง เช่น เมืองออกแอ้ว เมืองตากเยือง เมืองโฮจิมินห์ในปัจจุบัน เป็นต้น อาณาจักรฟูนันเป็นศูนย์กลางการค้าที่สำคัญในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีการติดต่อค้าขายกับอาณาจักรต่างๆ ในเอเชียและโลกตะวันตก
- ด้านศิลปวัฒนธรรม อาณาจักรฟูนันได้รับอิทธิพลจากอินเดียทั้งในด้านศาสนา วัฒนธรรม และศิลปะ ศิลปะฟูนันได้รับอิทธิพลจากศิลปะอินเดียอย่างมาก จะเห็นได้จากงานแกะสลักและงานประติมากรรมต่างๆ ของอาณาจักรฟูนัน
การค้าเป็นส่วนสำคัญของความสำเร็จของฟูนัน และมีบทบาทสำคัญในการเชื่อมต่อเส้นทางการค้าในมหาสมุทรอินเดียกับจีน ฟูนันทำหน้าที่เป็นประตูสำหรับการแลกเปลี่ยนสินค้าและแนวคิดระหว่างอินเดีย เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และจีน ราชอาณาจักรส่งออกผลิตภัณฑ์ต่างๆ เช่น โลหะมีค่า ไม้หายาก เครื่องเทศ และผลิตภัณฑ์จากป่าไม้ ในขณะที่นำเข้าสินค้าฟุ่มเฟือย สิ่งทอ เซรามิก และเครื่องเหล็ก
การล่มสลายของอาณาจักรฟูนัน
เมื่อเวลาผ่านไป ฟูนันต้องเผชิญความขัดแย้งกับอาณาจักรใกล้เคียงบ่อยครั้ง เกิดความเสื่อมถอยของอิทธิพลในภูมิภาค เมื่อถึงศตวรรษที่ 6 ส.ศ. ฟูนันก็เริ่มเสื่อมถอยลง โดยมีเมืองขึ้น เช่น อาณาจักรเจนละที่เริ่มแยกตัวไปเป็นอิสระ สาเหตุหลักของการล่มสลายของอาณาจักรฟูนัน ได้แก่
- การโจมตีจากอาณาจักรจามปา อาณาจักรจามปาเป็นอาณาจักรที่เข้มแข็งทางตอนใต้ของเวียดนาม อาณาจักรจามปาได้โจมตีอาณาจักรฟูนันหลายครั้ง ส่งผลให้อาณาจักรฟูนันสูญเสียดินแดนและอำนาจไปเป็นจำนวนมาก
- สงครามกลางเมือง ในช่วงศตวรรษที่ 7 อาณาจักรฟูนันเกิดสงครามกลางเมืองขึ้นระหว่างกลุ่มชนชั้นปกครองและกลุ่มชนชั้นล่าง ส่งผลให้อาณาจักรอ่อนแอ
- การขยายตัวของอาณาจักรทวารวดี อาณาจักรทวารวดีเป็นอาณาจักรที่เจริญรุ่งเรืองในภาคกลางของประเทศไทย ปัจจุบันคือจังหวัดนครปฐม อาณาจักรทวารวดีได้แผ่ขยายอิทธิพลเข้ามายังดินแดนของอาณาจักรฟูนัน ส่งผลให้อาณาจักรฟูนันอ่อนแอลง
ต่อมา เมื่ออาณาจักรเจนละสามารถเดินเรือผ่านช่องแคบมะละกาได้สำเร็จ เศรษฐกิจของฟูนันก็เสื่อมลงไปด้วย กระทั่งเจนละตีฟูนันได้สำเร็จ ก็ค่อยๆ กลืนฟูนันเข้าผสมผสานกับกลุ่มของตน จนทำให้ชาติฟูนันแท้ๆ ไม่เหลือในที่สุด
การล่มสลายของอาณาจักรฟูนันถือเป็นจุดสิ้นสุดของยุคอารยธรรมเริ่มต้นในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แต่ก็ทิ้งมรดกทางวัฒนธรรมที่สำคัญไว้มากมายที่ยังคงปรากฏให้เห็นในปัจจุบัน เช่น โบราณสถาน โบราณวัตถุ งานศิลปะ และประเพณีต่างๆ
====================