“วัดพระธาตุลำปางหลวง เมืองเขลางค์นคร” วัดพระธาตุลำปางหลวง ผมมีโอกาสไปศึกษาดูงานที่จังหวัดลำปางเมื่อปีก่อน ได้มีโอกาส หรือถือว่าเป็นบุญวาสนาก็ว่าได้ที่ได้ไปกราบสักการะวัดพระธาตุลำปางหลวงแห่งนี้ เพราะเป็นวัดพระธาตุประจำปีเกิดของคนปีฉลู ซึ่งผมเองก็เกิดในปีฉลูด้วยเช่นกัน วัดพระธาตุลําปางหลวงเป็นวัดเก่าแก่ ตามประวัติสร้างในสมัยพุทธศตวรรษที่ 20 ตอนปลาย จุดเด่นภายในวัด คือ พระอุโบสถและศิลปะสถาปัตยกรรมต่าง ๆ เริ่มตั้งแต่ทางเข้าวัด บันไดทางขึ้นก่อนถึงประตูพระอุโบสถ จะมีลายปูนรูปปั้นเป็นกรองวิมานประดับด้วยนาคและหงส์ ตั้งแต่บันไดทางขึ้นจนถึงทางสุดของบันไดเมื่อเราขึ้นบันไดสุดทางก็จะเจอกับพระอุโบสถหลวงหรือพระวิหารหลวง ซึ่งเป็นวิหารที่เปิดโล่ง สร้างด้วยไม้ที่สวยงามและคุณค่าทางศิลปะและวัฒนธรรม ยังคงลักษณะที่สมบูรณ์ และยังมีสถาปัตยกรรมอีกหลายแห่งที่สวยงามและน่าสนใจอย่างยิ่ง ดังนี้ 1. ประตูโขง เป็นประตูที่มีซุ้มยอดแหลมเรียงกันเป็นชั้น ๆ รอบทั้ง 4 ทิศ ซึ่งช่างหลวงโบราณได้ฝากฝีมือประดับลวดลายศิลปะด้วยปูนปั้น รูปดอกไม้ และภาพสัตว์ต่าง ๆ ในยุคป่าหิมพานต์ไว้อย่างสวยงาม ปัจจุบันหน่วยงานราชการใช้รูปประตูโขงนี้เป็นตราสัญลักษณ์ประจำจังหวัดลำปาง 2. วิหารหลวง ตั้งอยู่แนวเดียวกับประตูโขง สร้างขึ้นประมาณปี พ.ศ. 2019 โดยเจ้าหมื่นคำเป๊ก ภายในวิหารหลวง มีซุ้มปราสาททองเป็นที่ประดิษฐานของพระเจ้าล้านทองซึ่งเป็นพระประธาน มีแผงไม้มีภาพจิตรกรรมที่งดงาม เขียนเล่าเรื่องถึงทศชาติและพรหมจักรภายในวิหารหลวงนี้อีกด้วย 2. พระธาตุลําปางหลวง เป็นสถาปัตยกรรมเป็นเจดีย์กลมทรงระฆังคว่ำ หรือเรียกว่าเจดีย์แบบพุกามล้านนา เนื่องจากมีการปิดทองคล้าย ๆ แบบพุกาม คือปิดทองทั่วทั้งองค์เจดีย์ โดยรอบ ๆ พระธาตุจะล้อมรอบด้วยรั้วเหล็ก บริเวณรั้วเหล็กยังมีรอยกระสุนปืนของหนานทิพย์ช้าง ที่ยิงสังหารท้าวมหายศในอดีตกาลยังปรากฏอยู่ที่รั้วนี้ด้วย 3. วิหารแต้ม เป็นวิหารเครื่องไม้สี่เหลี่ยมผืนผ้า สร้างขึ้นประมาณปี พ.ศ. 2004 ลักษณะวิหารเปิดโล่ง รูปแบบสถาปัตยกรรมแบบไทย ไม่มีฝ้าเพดาน กำแพงด้านหน้าพระประธานทาสีทองบนพื้นแดง มีการเขียนลวดลายภาพสวยงามตามจิตกรรมศิลปะแบบล้านนาบนแผงไม้ซึ่งถือว่าเป็นภาพเก่าแก่ของประเทศไทย ปัจจุบันภาพบางภาพมีการลบเลือนไปบางส่วน ในวิหารแต้มประดิษฐ์ด้วยพระพุทธรูปสำริดปางมารวิชัยอยู่ในพระวิหารนี้ด้วย 4. ซุ้มพระบาท มีลักษณะคล้ายกับฐานเจดีย์ ซึ่งภายในจะมองเห็นการหักเหของแสง ซึ่งจะปรากฏเงาพระธาตุและเงาพระวิหารอยู่ในมุมกลับกันในซุ้มพระบาทนี้ ซึ่งสถานที่แห่งนี้มีข้อห้ามไม่ให้ผู้หญิงขึ้นไปบนซุ้มพระบาทโดยเด็ดขาด 5. กุฏิพระแก้ว ไม่มีหลักฐานปรากฏว่าใครเป็นผู้สร้างและสร้างตั้งแต่เมื่อใด แต่ทางผู้มีความรู้ทางสถาปัตยกรรมและโบราณคดีสันนิษฐานว่ามีอายุไม่ต่ำกว่า 400 ปีลักษณะเป็นที่ประดิษฐานพระแก้วมรกต ซึ่งพระแก้วมรกต หรือพระแก้วดอนเต้าเป็นพระคู่บ้านคู่เมืองของชาวจังหวัดลำปาง ซึ่งจะมีประเพณีบูชาพระแก้วดอนเต้าทุกปี 6. วิหารพระเจ้าศิลา ลักษณะเป็นประดิษฐานของพระเจ้าศิลา ซึ่งเป็นพระพุทธรูปเก่าแก่ ในสมัยกรุงละโว้ประมาณปี พ.ศ. 1275 ซึ่งพระบิดาของพระนางจามเทวี ได้มอบไว้ประดิษฐานที่วิหารแห่งนี้ เพื่อเป็นที่เคารพและสักการะของประชาชนทั่วไป 7. พิพิธภัณฑ์วัดพระธาตุลำปางหลวง พิพิธภัณฑ์ได้รวบรวมศิลปะ วัตถุโบราณต่าง ๆ ที่หาชมได้ยากบ่งบอกถึงวัฒนธรรมของล้านนา และมีคุณค่าทางจิตใจ เช่น สังเค็ดธรรมาสน์ คานหาบ ตู้พระไตรปิฎก เป็นต้น เพื่อให้คนรุ่นหลังได้เก็บรักษาไว้เป็นสมบัติของชาติต่อไป ประวัติของพระธาตุลำปางหลวง จากเอกสารหลักฐานที่สืบค้นได้ ในสมัยพุทธกาล พระพุทธเจ้าพร้อมด้วยพระเถระ 3 องค์ ได้เสด็จจาริกบุญไปตามหัวเมืองต่าง ๆจนกระทั่งมาถึงที่บ้านลัมภะการีวัน หรือบ้านลำปางหลวงในปัจจุบัน พระองค์ได้ประทับเหนือดอยม่อนน้อยแห่งนี้ มีชาวลัวะคนหนึ่งชื่อกอน เมื่อเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้า ก็เกิดความเลื่อมใสศรัทธาในพระองค์ ได้นำน้ำผึ้งบรรจุกระบอกไม้ ป้างมะพร้าว และมะตูม มาถวาย เมื่อพระพุทธเจ้าได้ฉันน้ำผึ้งแล้ว ก็ทิ้งกระบอกไม้ป้างไปทางทิศเหนือของม่อนดอย และทรงพยากรณ์ว่า สถานที่แห่งนี้ต่อไปจะมีชื่อว่า ลัมพกัปปะนคร ทรงรูปพระเศียรของพระองค์ ได้พระเกศามาเส้นหนึ่งจึงมอบให้กับชาวลัวะผู้นั้น ชาวลัวะก็ได้นำพระเกศาของพระองค์บรรจุในผอบทองคำ แล้วใส่ลงในอุโมงค์พร้อมกับถวายแก้วแหวนเงินทองต่าง ๆ พร้อมดอกไม้เครื่องบูชา แต่งยนต์หมุนรักษาไว้ ถมดินให้เสมอกันและก่อเป็นเจดีย์ขึ้นเหนืออุโมงค์นั้น ในสมัยต่อมา ก็มีกษัตริย์ผู้ครองนครลำปางอีกหลายพระองค์ที่เลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนา ได้ร่วมกันก่อสร้างและบูรณะซ่อมแซมพระธาตุแห่งนี้ จนกระทั่งมีความสวยงามอย่างที่เราเห็นอยู่ในปัจจุบัน พระธาตุลำปางหลวง ตั้งอยู่ที่ ตำบลลำปางหลวง อำเภอเกาะคา จังหวัดลำปางห่างจากตัวเมืองลำปาง ไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ประมาณ 18 กิโลเมตร การเดินทางด้วยรถยนต์ถือว่าสะดวกที่สุด เปิดตั้งแต่เวลา 7.30 - 17.00 น. ทุกวัน โทรศัพท์ 053-248604 การแต่งกายของผู้เข้ามาสักการะพระธาตุลำปางหลวง เนื่องจากเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์เป็นที่เคารพบูชาของคนทั่วไป ให้แต่งกายอย่างเหมาะสม ห้ามสวมใส่กางเกงขาสั้น กระโปรงสั้น เสื้อสายเดี่ยว ขึ้นบนพระธาตุลำปางหลวง แต่ถ้าท่านใส่มาด้วยความไม่รู้ ก็จะมีผ้าถุงไว้ให้นักท่องเที่ยวเช่าบริการ อยู่ข้างล่างของพระธาตุเพื่อสวมใส่ก่อนขึ้นไปไหว้นมัสการพระธาตุลำปางหลวง นะครับ ภาพประกอบ โดย ครูชอวร์