วันนี้เราจะพาไปทำความรู้จัก กลุ่มวิสาหกิจชุมชนแห่งหนึ่งในจังหวัดน่าน ซึ่งเป็นแห่งเรียนรู้ภูมิปัญญาด้านการจักสาน ที่เปิดรับนักท่องเที่ยวให้เข้ามาเรียนรู้ภูมิปัญญาของการจักสาน โดยมีส่วนร่วมกับคนในชุมชน กลุ่มนั้นคือ “วิสาหกิจชุมชนบ้านต้าม” เกริ่นก่อนว่า กลุ่ม“วิสาหกิจชุมชนบ้านต้าม” เกิดจากการรวมตัวของกลุ่มชาวบ้านในชุมชนที่ทำจักสาน เนื่องด้วยพื้นที่ของชุมชนมีป่าไผ่เยอะ และมีการจักสาน ไม้ไผ่เป็นเครื่องใช้ในครัวเรือนเป็นปกติ ชาวบ้านจึงมารวมตัวกันเพื่อหาวิธีต่อยอดผลิตภัณฑ์จักสานของชุมชน เปลี่ยนจากการสานเครื่องใช้ ด้วยไม้ไผ่สีขาวธรรมดา มาย้อมสีตอกให้เป็นสีสันสวยงาม สอนการจักสานของเล่นน่ารักๆ และพัฒนาจนเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สร้างชื่อเสียงให้กับชุมชนบ้านต้ามจนถึงทุกวันนี้ กลุ่มจักสานบ้านต้าม ได้เปิดให้นักท่องเที่ยวสามารถเข้ามาเรียนรู้การจักสาน ในราคาที่ไม่แพง เพียงแค่ติดต่อมาก่อนก็จะจัดหาอุปกรณ์ไว้ให้ และได้เรียนกับบรรดาแม่ๆ แทบจะเรียกได้ว่าตัวต่อตัวเลยทีเดียว ซึ่งราคาแบบนี้ หาไม่ได้แน่ๆ ในที่อื่น สำหรับการสอนจักสานที่นักท่องเที่ยวนิยมมาทำที่สุด คงจะเป็นการสานเจ้า 3 สิ่งนี้คือ ม้า ตาแหลวกันผี และตาแหลวหมายนา เพราะเป็นการสานที่ใช้เวลาไม่นาน และใช้ตอกเพียงไม่กี่เส้น วันนี้ผู้เขียนได้มาทดลองสาน ตาแหลว ทั้งสองแบบค่ะ วิธีเริ่มจาก “ตาแหลวกันผี” ก่อนวิธีการไม่ยาก เพียงแค่ใช้ตอกเส้นเดียวมาม้วนๆ พลิกไปพลิกมา ก็จะได้ตอกที่กลายเป็นรูปคล้ายๆกังหัน หรือดาวห้าแฉก ง่ายใช่มั้ยล่ะ (ความจริงคืองงมากค่ะ กว่าจะได้เสียตอกไปหลายเส้นอยู่) เจ้าตาเหลวกันผีนี้ ก็ตามตัวแลยค่ะ เอาไว้กันผีสาง ไม่ให้เข้ามาภายในบ้าน คนล้านนานิยมแขวนไว้หน้าบ้าน ถัดมาเป็น "ตาแหลวหมายนา" ซึ่งจะใช้ตอกหลายเส้นกว่า จับหักไปหักมา ก็ได้เป็นรูปทรงตาข่ายแบบนี้ เจ้าตาแหลวหมายนี้ มีประวัติคือในคนสมัยก่อนจะเอาไปปักไว้ตามทุ่งนา เพื่อเป็นการบอกอาอาณาเขตนาของตนเองค่ะ แม่ๆ สอนได้น่ารักและเป็นกันเองมาก ใครมาเรียนไม่ต้องกลัวว่าจะโดนดุ เพราะแม่ใจเย็นมาก และเป็นคนอารมณ์ดีมากเช่นกัน สานไปก็มีแต่รอยยิ้มและเสียงหัวเราะเป็นระยะๆ สมแล้วที่เขาเรียกกันว่า “จักสานแห่งความสุข” เอาเข้าจริงแล้วตาแหลวสานยากมากค่ะ ของที่คิดว่าจะง่ายดันยาก และของที่คิดว่าจะยากดันง่าย ตาแหลวกันผีเหมือนจะง่ายเพราะมีเส้นเดียว กลับชวนงง ยิ่งกว่าตะแหลวหมายนาเสียอีก นอกจากนี้กลุ่มจักสาน ยังมีการจัดจำหน่ายผลิตภัณฑ์จักสานในชุมชนอาทิ กระเป๋าสาน กระติ๊บข้าว ตระกร้า หมวก ข้องใส่ปลา ฯลฯ ใครที่ชอบงานฝีมือ งานจักสาน ต้องไม่ควรพลาดมาลองจักสานของเล่นง่ายๆ หรือหากไม่ถนัดก็มาชอปปิ้งสินค้าจากแหล่งผลิตในราคาถูก ก็ดีไม่ใช่น้อย นอกจากจะได้เรียนรู้แล้ว ยังเป็นการช่วยอุดหนุนชุมชน และสืบทอดภูมิปัญญาของชุมชนอีกด้วย รับรองว่าเมื่อได้มาเยือนแล้วจะรู้สึกประทับใจ กับรอยยิ้มและความน่ารักของบรรดาแม่ๆ แน่นอนค่ะ สำหรับใครที่อยากมา ... ติดต่อ กลุ่มจักสาน วิสาหกิจชุมชนบ้านต้าม ตำบลบ่อสวก อ.เมืองน่าน จ.น่าน โทร. 094-2344770 (แม่ศรีพรรณ) เรื่องและภาพ : ชานาพิ้ง